LAMPEGIETERSAVOND

Lampegietersavond 1965

Maandagnacht kwart over twaalf. De snelle voetstappen van een late voorbijganger en het starten van een geparkeerde auto zijn de enige geluiden die de stilte in de Hoofdstraat verbreken.
De Lampegietersavond is voorbij.
Het feest van de lampions, dat zowel met vreugde als met zorg tegemoet werd gezien, heeft weer voor een jaar afscheid genomen.
De Hoofdstraat ligt verlaten.
De trottoirs, waar de hulzen van de luchthuilers en de zevenklappers een laatste rustplaats hebben gevonden, gaan stil de nacht in.
De cafés zijn dicht, het "hoogste tijd heren", heeft geklonken.
Het is bijna de hele avond goed gegaan. De politie, voor deze gelegenheid gewapend met onopvallend lange bamboe-knuppels, heeft toch nog enige rake klappen uitgedeeld.

Om half acht vertrok de traditionele optocht vanaf de industrielaan.
De stoet met de stralende jeugdwerkleidster mej. de Raat op kop, arriveerde ongeveer een kwartier later in de Hoofdstraat.
De grote belangstelling die er voor de optocht bestond en het feit dat de deelnemers zich hadden uitgesloofd zijn verheugende verschijnselen, die aantonen dat de Lampegietersavond, athans wat de optocht betreft, nog altijd springlevend is.

Al of niet per ongeluk

Springlevend toonden zich ook de jongelui die het omstreeks half negen met de politie aan de (gummi)stok kregen. Er hing de hele avond al iets dreigends in de lucht.
Plotseling was het moment gekomen, waarop de baldadigheid meende toe te moeten slaan.
Op het zebrapad, midden in de Hoofdstraat, werden enkele auto's, waaronder een servicewagen van de Wegenwacht, door een aantal jongens aangehouden.
Even werd de straat geblokkeerd, even, want direkt daarna schoot de politie toe.
Enkele hardhandige charges dreven de massa uiteen.
Het was een krampachtig optreden van de Hermandad, die hiermee duidelijk wilde maken geen enkel incident ook maar even te dulden.
De knuppels deden hun werk.
Een half uur ging het daarna weer goed.
Toen speelde zich, nabij het kruispunt Hoofdstraat-Zandstraat ter hoogte van een slagerij weer wilde tonelen af.
Politiemannen sprongen uit hun patrouillewagen met de bedoeling de opgehoopte menigte die zich daar had gevormd, uiteen te drijven. Weer werd onomwonden gedemonstreerd dat er die avond van de kant van de politie geen enkel pardon te verwachten viel.
De slager, voor wiens deur het opstootje ontstond, wist enkele knapen voor knuppelslagen te behoeden door hen ijlings zijn winkel binnen te trekken. Zijn goede bedoelingen kwamen hem bijna duur te staan, toen de luidruchtige menigte in de deuropening en gedeeltelijk in de winkel slaags raakten.
"Nou naar huis, wat doen jullie hier", schreeuwde een agent. Men stoof uiteen. De al wat op leeftijd gekomen man, die part nog deel had aan de affaire en daarom rustig bleef staan, waar hij stond kreeg, al of niet per ongeluk, ook een knuppel in zijn nek.

Beat in de garage

Daarmee is alle onrust wel verteld.
Enkele van de grootste radddraaiers werden naar het politiebureau overgebracht.
Verder verliep de avond zoals het hoort, zonder politionele acties en daarmee werd het toch nog een vrij rustige Lampegietersavond.
In de garage van de heer G.J. van Schoonhoven aan de Industrielaan ging het er gezelliger aan toe.
Daar hielden geen agenten een oogje in het zeil, integendeel, het werd een ongedwongen, spontaan feest.
Werkelijk een feest.
Door leden van het jeugdwerk De Instuif was de garage gezellig aangekleed.
Visnetten, slingers, ballonnen, grote gedecoreerde kubussen en nog ander versiersel hadden de garage omgetoverd tot een enorme feestzaal waar The Royal Rockers drie uur lang de beat lieten opklinken.
Burgemeester Hazenberg kwam vroeg in de avond even een kijkje nemen.
Met zichtbaar genoegen aanschouwde hij de dansende menigte.
Naarmate de avond verstreek kwamen The Royal Rockers er beter in.
Zanger Ricky Lammerts van Bueren had de minste plankenkoorts.
Hij wist de show het best te verkopen en schrok er niet voor terug zelf het grote twistvoorbeeld voor de zaal te zijn. Om negen uur waren er al meer dan vijfhonderd bezoekers.
Ondanks de gebiedende wijsvinger van jeugdwerkleider Van Der Schee, liep het dansfestijn uit tot even voor twaalven.

Trekpleister

"One of these days"' het laatste nummers van The Rockers, vormde een enthousiast slot van het garage-bal, dat een steeds grotere trekpleister voor de jeugd uit Veenendaal en ver uit de omgeving blijkt te worden.
Moegespeeld lieten The Royal Rockers na afloop hun instrumenten zakken.
Hun glunderende manager, de heer Kraft van Ermel ontfermde zich over hen.
Zijn jongens hadden het er goed afgebracht.


Royal Rockers: "Fijn dat we zovelen op echte beat konden trakteren".

De Royal Rockers uit Veenendaal maakten op Lampegietersavond hun debuut in de garage van de heer van Schoonhoven. Naar de reacties van het publiek te oordelen, was men zeer enthousiast over de verrichtingen van de beatband, die in onze omgeving de laatste tijd steeds meer aan populariteit wint.

Hoe de Royal Rockers hun optreden zelf vonden.

Wij vroegen het hun na afloop:

Drummer Harry Rondeau: "'k Ben wel een beetje moe. Morgenvroeg moet ik weer bijtijds aan de slag. Ik ben elekticien van mijn vak. De versterkers waren vanavond niet helemaal in orde. Voor de rest was alles prima. Of ik graag had mee willen dansen? Och, ik heb zo ook wel genoten".

Begeleidingsgitarist Jan Koehoorn: "Leuke avond. Zelf dans ik niet zo erg veel, daarom vond ik het niet erg vanavond te moeten spelen. Ergens blijft het toch wel jammer, maar goed, als je met spelen succes hebt is dat ook leuk. Muziek? Ik hou ook wel van klassiek".

Zanger Ricky Lammerts van Bueren: "Ik voel me gelukkig op het podium. Ja, ik zing wel vaker bij deze band Ik heb trouwens ook al eens voor de TV gezongen, dat was in 1962. Zelf heb ik weinig tijd om te gaan dansen, ik doe het wel graag. Van alle soorten muziek hou ik. Vroeger zong ik bijna uitsluitend slow-nummers".

Basgitarist Gerard Sukkel: "Gezellig vanavond. Ik speel liever dan dat ik zelf ga dansen. Neen, ik ben niet erg moe. Of wij wel 'ns meer voor zo'n groot publiek hebben gespeeld? Jawel, in Arnhem".

Solo-gitarist-zanger Ernst Kraft van Ermel: "Ja, ik ben behoorlijk moe, maar dat is niet erg, want spelen is mijn hobby. Ik vond het een gezellige avond en ik ben bijzonder blij dat wij zoveel jongens en meisjes op echte beat hebben kunnen trakteren …".
(Rijnpost, 23 september 1965)

LAMPEGIETERSAVOND 1966

INGEZONDEN
Blitz Veenendaal

De grootsteedse neigingen van Veenendaal komen niet alleen tot uiting door de grote fabrieken, winkelpanden enz., ook bij feestelijke gelegenheden kan men dit zien en aan den lijve ondervinden mag ik wel zeggen.

We schrijven 19 september 1966.

Het gebruik wil, dat op de derde maandag van september, het Veense volk de z.g. Lampegietersavond viert. Vroeger bestond dit feest uit het drinken van chocolademelk en het eten van beschuit met als hoogtepunt een kleurrijke optocht van met lampionnen bewapende jeugd, gevolgd door een stoet praalwagens.

De laatste jaren echter, is het hoogtepunt verlegd en ik mag wel zeggen, dat hiermede de belangstelling voor Lampegietersavond wijd en zijd in de omgeving van 't Veen aanmerkelijk is gegroeid.

Juist dit 'grootse gebeuren', met als schitterende apotheose het muzikale geluid van het kletsen der wapenstokken op hoofden, ruggen en billen van langharigen, 'kuiven' en persfotografen, heeft aan Lampegietersavond grootse bekendheid gegeven.
Maanden van te voren kijkt de jeugd en andere belangstellenden reikhalzend naar dit 'Grand gala du bâton' uit. Plaatsen bij familie en kennissen in de Hoofdstraat worden gereserveerd, om te zien welk een afschuwelijke mentaliteit de hedendaagse jeugd wel heeft.

En-fin, maandag j.l. was het dan zover. De jongeren liepen of zaten op straat en de ouderen hadden onder het genot van een kop chocolade bij het raam postgevat.

Helaas kon de politie niet zo goed op gang komen.
Maar gelukkig, na een kleine twee uur joelen en jennen kreeg ook zij de smaak te pakken en was de markt in een mum van tijd leeg.

't Was jammer genoeg maar van korte duur. Nee, dan was het vorig jaar wel beter.

Ik wil eindigen met voor burgerij en jeugd de wens uit te spreken, dat het jaar 1967 een betere lampegietersavond zal brengen, want dit hoogstaande gebeuren mag vooral nooit verloren gaan.

Tot zolang worden dan gummiknuppel en wapenstok veilig opgeborgen, want ze zijn echt wel lief en braaf daar in Veenendaal.

Maar één dag in 't jaar...

P.J. de Vries, Rhenen

1967
Natte Lampegietersavond verliep zonder incidenten

't Was weer Lampegietersavond. Wie op rellen belust was is maandagavond bedrogen uitgekomen. Alles bleef betrekkelijk rustig. Slechts één enkele maal moest de politie van de wapenstok gebruik maken en ook toen was het in een minimum van tijd afgelopen. De echte relletjes, zoals vorige jaren zijn er dit jaar niet geweest. In feite gebeurde er niet veel meer dan op een gewone zaterdagavond. Voor een groot deel zal dit te danken geweest zijn aan het regenachtige weer, voor een ander deel aan het doelmatig optreden van de politie, die juist daar was, waar de kans op relletjes aanwezig was.

V.d. Schee en burgemeester Hazenberg, met bezoekster

De regen weerhield de niet-Veenendalers, altijd de grootste herriemakers, om brommer of ander voertuig te pakken en naar 't Veen te rijden.
In de Hoofdstraat was het dan ook beslist niet druk toen om ongeveer tien voor acht de kinderoptocht voorbij kwam. Natuurlijk werden er knallen van het vuurwerk gehoord, maar veel had dat niet om het lijf. Het waren met recht losse flodders.
Even leek het er op, dat het voor de politie spannend zou worden, namelijk toen om even over negen uur een aantal jongelui de afzetting van de Raadhuisstraat opbraken en de hekken dwars over de Kerkewijk zetten.
In vrij korte tijd was er echter politie ter plaatse. Twee politiemensen pakten samen het hek, dat midden op de Kerkewijk stond op en zetten het weer op zijn plaats. De enige reactie van de menigte was een luid gejoel, waarop door de politie, zeer verstandig, niet gereageerd werd.
Vreedzaam ging het toe in garage Schoonhoven aan de Industrielaan. Daar werd dan ook een dansavond georganiseerd met het karakter van een Love-In. Iedere bezoeker kreeg bij de ingang een bloem aangeboden en de versiering, eveneens op bloemen geïnspireerd, herinnerde er aan dat men aardig moest zijn voor iedereen.

De avond werd verzorgd door een Nederlandse topgroep uit de beatwereid: de Ro-d-ys. De groep bracht een stevig en vooral hard stuk muziek. In het begin gedroeg het jeugdige publiek zich nog wat stroef en stond men hoofdzakelijk naar de band te kijken. Maar later, toen de rook in de garage te snijden was, hing in de grote ruimte de ware beatsfeer en werd er lustig op los gedanst. Op dit moment gaf het college van B. en W. blijk van zijn belangstelling.
Om goed elf uur liep ook dit facet van Lampegietercavond ten einde.

1968
Politie had de lange lat weer nodig op Lampegietersavond

Maandag 16 september - Lampegietersavond, het was weer als vanouds. Een welhaast voelbare spanning in de Hoofdstraat, nadat de kinderoptocht voor de tweede maal voorbij was. Talloze jongeren, voor het merendeel van buiten Veenendaal hoopten op een relletje. en als het mogelijk was op een rel, met de politie. Het is ze even gelukt.

Tegen half tien kwam er wat leven in de brouwerij.
Bovenaan de markt stonden een dozijn jongelui een lelijk eendje heen en weer te slingeren.
Op zeker moment kreeg het autootje een te grote duw en lag het op zijn kant.
In een mum van tijd was een overvalwagen van de politie ter plaatse en ging de lange lat over de ruggen van de belhamels. Enkelen werden gearresteerd en daarmee was het in feite afgelopen. Door het trachten van het aangaan van een debat werd nog wel even geprobeerd de politie uit de tent te lokken, maar de politie was zo gek niet. Toen na een kwartier de mannen met de lange latten inrukten verspreidde de menigte zich en - mede dank zij de regen - werd het rustig in het centrum.

Dansen
Ook geslaagd mag het garagebal genoemd worden. Omstreeks duizend jongelui hebben er aan deelgenomen, waarbij de goede muziek van The Motions en Les Baroques een enorme trekpleister vormden. De heer G. van de Schee en zijn medewerkers die de organisatie van zowel de optocht als

The Motions

van het garagehal hadden mogen dan ook op een geslaagde avond terugzien.

1969
Lampegietersavondfeest stikte in rook en lawaai
Politieman gewond, schuur brandde af

Het begon in de Hoofdstraat waar de uit Ede afkomstige B.J.M. de H. (18) probeerde een uithangbord van een winkelpui naar beneden te halen. Dit veroorzaakte een opstootje waarbij een rechercheur door een ruit werd geduwd door de eveneens uit Ede afkomstige J.E.S. (18). Beide Edenaren werden opgebracht naar het politiebureau waar ze achter slot en grendel werden gezet.
Voor een aantal opgeschoten jongens uit Veenendaal was dit het sein op meer uitgebreide schaal herrie te schoppen.

BRAND
Het zwaartepunt van het treffen tussen politie -compleet met stokken en schilden- en herrieschoppers verplaatste zich daarop naar de Markt, waar achter muziekhandel Van Hees een schuur in brand werd gestoken. De brandweer rukte met groot materieel uit en wist uitbreiding te voorkomen. De schuur

Brand blussen bij van Hees

brandde af. De nog steeds rumoerige jeugd werd met een kort optreden van de politie verspreid, waarbij een afsluithek het moest ontgelden en waarbij een geuniformeerde beroepspolitieman door een steen aan het hoofd werd gewond. Hij moest zich onder doktersbehandeling stellen.
De veroorzakers van het rumoer bleven daarvan verschoond omdat zij in de meeste gevallen al op de loop gingen als de politie ook maar een stap in hun richting kwam. Ook de politiewagen kreeg schade toen een grote steen op het dak van de wagen terecht kwam. Als verdachten van een en ander werden nog aangehouden de 17-jarige G.M. uit Wageningen en de Veenendalers J.D.S., G. H. en H.M. Allen kwamen in de cel terecht en werden pas laat nadat proces-verbaal was opgemaakt weer op vrije voeten gesteld.

BEAT
Niet minder rumoerig maar in ieder geval heel wat beter georganiseerd ging het intussen toe in de garage van de firma Van Schoonhoven aan de Industrielaan.
Daar traden voor circa 1200 beatliefhebbers The Golden Earrings en The Shoes op.
In tegenstelling tot de gebeurtenissen op de Markt was dit een jeugdmanifestatie van het betere soort, al zal het een noch het ander voor de ouderen verstaanbaar  zijn geweest. Aan volume heeft het in ieder geval ook dit jaar weer niet ontbroken en dat zal wel net zo zeer traditie geworden zijn als het Lampegietersavondfeest zelf.

1970
Onrustige Lampegiet liep met een sisser af
Vijftien arrestanten snel voor rechter

Al vrij kort na de lampion optocht kreeg de baldadigheid en vernielzucht de overhand in de Hoofdstraat. Eerst werden stukken hout met spijkers op straat gegooid om de passerende auto's te hinderen, en later werd een schutting vernield, waarvan de planken voor hetzelfde doel werden gebruikt.

Spijkerlatten op straat

Diverse knapen werden in de kraag gepakt en afgevoerd naar het politiebureau. Dat was tevens de essentie van het politieoptreden, zoals dat al lange tijd tevoren was gepland. Van het begin af aan trachtten de agenten de gemoederen te sussen, en zodra dat niet meer hielp kwam er versterking, en werden arrestaties verricht. Het Veenendaalse korps kreeg assistentie van een mobiele eenheid uit Ede.
Afgezien van de vernielde schutting en wat deuken in auto's -die er met stukken hout in werden geslagen- zijn bij de politie geen schadegevallen bekend.
De relmakertjes hadden overigens nauwelijks kans, want op diverse plaatsen waren op bovenverdiepingen politiemensen geposteerd, die alle groepsbewegingen direct aan de wagens konden rapporteren
Tegen kwart voor één werden aan de Bergweg nog twee ruiten van woningen met bakstenen ingegooid. De daders zijn nog niet gegrepen.
De arrestanten, van wie sommigen ook afkomstig uit Ede, werden na verhoor heengezonden, of moesten door hun ouders worden afgehaald. Tot in de kleine uurtjes bleef de politie patrouilleren, maar zelfs de van het popfestival Lammeliet in garage Van Schoonhoven terugkerende muziekliefhebbers waren vrij snel uit het straatbeeld verdwenen.

Mr. Albert Show

Enkele honderden jongelui luisterden daar naar de Mr. Albert Show, Blue Planet en Earth and Fire.


Wat is Lampegietersavond?

Elk jaar wordt Lampegietersavond in Veenendaal gevierd. Op de maandag die het dichtst bij 17 september ligt, gaan kinderen verkleed en in een lange optocht de straat op met lampionnen. Wanneer deze traditie ontstaan is, is onduidelijk, maar is al heel oud. Het heeft in ieder geval te maken met het feit dat in september het avondwerk in de huisnijverheid niet langer bij daglicht kon worden gedaan, men moest weer de lampen aansteken.
De wolwevers werkten in de zomermaanden overwegend in het veen, 's winters zaten ze achter het spinnewiel.
Veensteken was in de winter vrijwel onmogelijk vandaar.
Met weven en spinnen verdienden de arbeiders wat bij, want de lonen in de industrie waren laag.
Het ontsteken van de olielampen werd uitgebreid gevierd. De werkplaats werd versierd met bloemen, de baas bracht een ketel chocolade- of saliemelk en een blad met brood en beschuiten. Buiten hingen versiersels van groene kronen, linten en gekleurd papier. Mensen trokken de straat op met kaarsen gestoken in een uitgeholde kalebas, of in een papieren zak op een stok.